Cho đến nay những hiểu biết về nguồn gốc, nguyên do, cơ cấu di truyền, đường lây nhiễm và cách điều trị Coronavirus vẫn còn là những dọ dẫm có tính tiên đoán nhất thời, ghép nối chưa vẹn toàn, trong y giới.
Báo chí, các phương tiện truyền thông, Internet và ngay cả những công bố khoa học trong những tạp chí y học nổi tiếng khi chưa được kiểm nghiệm chính xác, đã vội vã và cũng góp phần không nhỏ gây hoang mang trong dân chúng. Đây cũng là cơ hội cho những nhà chính trị thời cơ đưa ra những phán quyết ép buộc cho mọi sinh hoạt của xã hội, ảnh hưởng nguy hại đến duy trì và phát triển kinh tế, y tế công cộng. Việc đưa ra những quyết định cho xã hội đòi hỏi phải có sự khôn ngoan, suy luận, kiến thức khoa học và dựa vào thực tế cần thiết. Việc này không hề đơn giản khi theo đuổi những khuôn thước cứng ngắc, độc tôn.
Đây cũng là cơ hội làm giàu cho những người biết nắm lấy thời cơ để kinh doanh và trục lợi.
Điều không thể chối cãi được là Coronavirus có triệu chứng gần như tương tự các bệnh cảm cúm vào mùa đông, nhưng tỷ lệ tử vong cao gấp 2 đến 3 lần. Những người lớn tuổi và những người có các bệnh mãn tính về tim, phổi, ung thư, rối loạn nội tiết, tuần hoàn, bệnh tự miễn nhiễm Autoimmunkrankheit), mập béo, … có nguy cơ tử vong cao, do biến chứng và sức đề kháng lại bệnh tật. Nguy hiểm tử vong ở những người trẻ tuổi và khỏe mạnh hầu như ở tỷ lệ không đáng kể, tuy cũng có những trường hợp ngoại lệ được biết đến.
Chúng ta có đến hằng ngàn câu hỏi, mà hiện giờ vẫn chưa có được những câu trả lời chính xác và đầy đủ.
VÀI GHI NHẬN THỰC TẾ ĐÁNG CHÚ Ý ĐẾN NAY TRONG THEO DÕI THỰC NGHIỆM VỚI BỆNH NHÂN:
● Trong nhóm người nhiễm bệnh, có người bị tử vong với biến chứng về cấp tính hô hấp, tuy thế cũng có một số người không hề có một triệu chứng gì cả, hoặc có triệu chứng như cảm nhẹ.
● Có nhiều trường hợp, trong cùng một gia đình có nhiều người, tất cả bị nhiễm bệnh, chỉ có duy nhất 1 hoặn 2 người không hề bị nhiễm bệnh hoặc bị lây nhiễm. Đây cũng là điều gây nên hoài nghi, Coronavirus có thực sự hiện hữu và nguy hiểm đáng sợ đối với loài người không?
● Độ chính xác và tin cậy của các thử nghiệm Covid-19. Với các kết quả trái ngược hoàn toàn của 9 bệnh nhân thuộc tiểu bang Nordrhein Westfalen, do 2 phòng thí nghiệm khác nhau vừa qua, đã gây tranh cãi và nghi ngờ về tính chính xác của thử nghiệm.
● Gần đây sự xuất hiện các biến thể đột biến Corona mới, ở nhiều quốc gia trên thế giới đã gây thêm sợ hãi và lo ngại như đứng trước một con đường không lối thoát. Biến thể đột biến này được Anh Quốc công bố đầu tiên, vì họ luôn xét nghiệm cấu trúc Gen của Coronavirus trong số những người đã bị nhiễm bệnh. Điều này cho thấy loài Siêu vi trùng độc hại này không bao giờ ngủ quên, chúng tìm cách sống còn và biến dạng để thích ứng mới môi trường trong nhu cầu tồn tại của chúng. Thành phố Manaus, Ba Tây đã được đánh giá vào mùa Thu đã có đến 75 % cư dân được miễn nhiễm, sau khi đã bị nhiễm Covid-19. Con số tử vong nơi đây ở mức không đáng kể. Sau đó không ai bị nhiễm bệnh nữa. Bỗng dưng con số nhiễm bệnh và tử vong lại gia tăng đột ngột đáng sợ gây hoài nghi về tính miễn nhiễm đối với bệnh nhân đã bị bịnh và bình phục. Họ không có khả năng chống lại Siêu vi trùng Covid, dạng biến thể.
● Gai Spike-Protein của Covid-19 có cấu trúc phân tử Gen gồm 1300 Acid amin. Gồm 2 thành phần: đơn vị tiếp nhận S1 để gắn và kết nối với tế bào, như tế bào đường hô hấp của bệnh nhân và đơn vị S2 sẽ thâm nhập vào tế bào ký chủ ở bệnh nhân. Trong biến dạng đột biến có sự thay thế các Acid amin trong phân tử Gen. Thay đổi này có thể ảnh hưởng đến sự phát tán lây lan, tính độc hại hoặc có lợi cho Virus hoặc có thể bất lợi cho chúng, dẫn đến chúng có thể tự bị hủy hoại. Phân tích cấu trúc Gen ghi nhận, hiện nay có 3 dạng: Vương Quốc Anh với dạng B.1.1.7; Nam Phi: B.1.351; Manaus Ba Tây: P1, và nhiều “biến thể của biến thể “nữa.
● Có những bệnh nhân đã nhiễm Covid-19 sau khi đã bình phục và kết quả thử nghiệm nhiều lần đã âm tính, lại bị nhiễm Covid- 19 trở lại.
● Trẻ nhi đồng khi bị nhiễm bệnh không có triệu chứng nguy hiểm, không được nhận biết và là mầm bệnh lan truyền trong xã hội.
● Zoonose Covid: Coronavirus có thể gây nhiễm, bệnh ở thú hoang dã và thú nhà. Lây truyền giữa người và thú, và giữa các loài thú với nhau, cũng gây ra tử vong trong các loài thú, đã là câu hỏi cần nhiều theo dõi và cũng là mối lo ngại hàng đầu.
COVID-1 và COVID-2
Cơn đại dịch Coronavirus 2 (SARS-CoV-2 = Covid-19= Wuhan-Corona), được nhận biết vào tháng 11, cuối năm 2019 vừa qua, đã lập lại gần như nguyên mẫu SARS-Coronavirus-1 mà chúng ta đã biết đến từ cuối năm 2002 ở Châu Á. Nhưng Covid-2 với dạng đột biến có mức độ lây lan, phát tán và tử vong mãnh liệt hơn hằng nhiều lần và ở tầm mức toàn cầu.
Nhìn lại, cũng vào tháng 11 năm 2002, thế giới, đặc biệt là ở Quảng Đông, cũng lại là Trung Cộng, đã ghi nhận trường hợp đầu tiên SARS-Coronavirus-1. Rồi từ đó lây lan đi 28 quốc gia trên thế giới, đến Hà Nội, Việt Nam, Toronto, Hong Kong, Singapore, … CHLB Đức ghi nhận có 7 trường hợp đã phải đương đầu với Coronavirus 1, Siêu vi trùng dạng cầu thể có gai, đã gây ra con số tử vong ở mức độ cao 6,3% - 15 % trong số người bị nhiễm bệnh. Thế giới lúc đó có 321 người thiệt mạng trong số 5050 người bị nhiễm bệnh (thống kê vào ngày 09.05.20). Một năm sau đó bệnh chứng SARS-Corona-1 rơi vào quên lãng, do chúng gần như “tự biến mất” hoặc không còn gây nguy hiểm tử vong nữa.
Đọc lại bài viết y học của chúng tôi vào thời đó, Báo Viên Giác số 135 tháng 6 năm 2003, đến nay đã gần 18 năm dài, chúng ta vẫn chưa có được một loại thuốc điều trị thích ứng nào. Biện pháp phòng ngừa COVID-1 vào những năm đó như: cách xa nguồn bệnh, tránh tiếp xúc, giữ vệ sinh và đeo Maske đã được khuyến cáo vào lúc đó, hiện nay vẫn còn là phương thức ngừa tránh đối với COVID-19 bây giờ.
CORONAVIRUS VÀ DƯỢC PHẨM ĐIỀU TRỊ
Nhờ vào việc biết đến cấu trúc phân tử di truyền Gen, chúng ta hy vọng đến cuối năm 2021 sẽ tìm được và đưa vào thử nghiệm, dùng kháng thể để gắn vào gai Spike -Proteine của Corona trước khi chúng bám vào tế bào chủ của người nhiễm bệnh. Hai dược chất được nhắc đến là Monoklonale Antikörper: Bamlanivimab và hỗn hợp dược chất Polyklonale Antikörper: Casirivimab với Imdevimab. Hiện hai dược phẩm này đang được dùng điều trị ở Mỹ, có cơ chế tác dụng như phương thức chủng ngừa thụ động: tác động nhanh, cấp thời kết bám vào Virrus để các thực bào của cơ thể có thể tiêu diệt chúng. Cơ chế này, cũng gây được niềm tin vào tác dụng điều trị. Ở Châu Âu thuốc vẫn chưa được cho phép xử dụng. Tuy thế CHLB Đức, tháng 1. 2021 đã quyết định mua 200.000 liều Bamlavinimab từ Mỹ với giá 400 triệu Euro để xử dụng điều trị trong những trung tâm thuộc các Bệnh Viện Đại Học Y Khoa.
Phân hóa tố ACE như Alunacedase alfa cũng được thử nghiệm để gắn vào gai Spike Protein, làm chúng không còn có khả năng kết dính trên ACE 2 nơi tế bào của bệnh nhân và gây bệnh.
Protease-Inhibitor Camostat (Foipan® = chất ức chế enzym protease) Nhật Bản hiện đang ở giai đọan thử nghiệm 2 trong việc điều trị bệnh do Covid 19. Ở Nhật thuốc này đã được xử dụng điều trị bệnh viêm sưng tuyến Tụy Tạng và bệnh tràn ngược dịch vị dạ dày, sau khi phẫu thuật. Đại Học Y Khoa Charite Berlin hiện đang nghiên cứu, theo dõi cơ chế hiệu quả và tác dụng điều trị.
Trong quá khứ chúng ta cũng từng bị thất bại trong cơ chế dược học điều trị các bệnh gây ra do Siêu vi trùng. Thuốc trị cúm: Oseltamivir (Tamiflu®) và Zanamivir (Relenza®) đã từng là niềm hy vọng, nhưng hiệu quả đạt được lại rất thấp.
Dược phẩm điều trị HIV không đạt được thành công đối với Coronavirus.
Remdesivir (Veklury®): là RNA – Polymerasehemmer, chất ức chế tổng hợp RNA- Polymerase dù được cho phép đưa vào điều trị nhưng không đạt được tính đặc trị chuyên biệt. Tác dụng chỉ có giới hạn, không toàn hảo.
PHẢN ỨNG MIỄN NHIỄM VÀ TẠO KHÁNG THỂ TỰ NHIÊN
Thực tế cho thấy Covid 2 có cơ chế về đường xâm nhập vào tế bào của ký chủ người như Covid-1. Những gai Spike-Protein nằm ở bề mặt của cầu thể siêu vi trùng này kết nối với ACE 2-Rezeptor của tế bào đường hô hấp và các cơ quan khác, nơi đó chúng mới phát triển được và sinh sôi làm biến đổi cấu trúc tế bào, gây độc hại và hủy diệt tế bào ký chủ.
Cơ chế miễn nhiễm sau khi bị nhiễm bệnh: Hệ thống kháng thể tự nhiên trong cơ thể do các Tế Bào T-và B-Zellen đảm nhiệm. Đó là những tế bào Trí nhớ T-Zellen sẽ lưu trữ những dữ liệu đã có trong quá trình tiếp xúc và phương cách loại trừ Virus. Khi tiếp xúc với loài Virus quen thuộc này trong lần kế tiếp, Memory-T- Zellen này sẽ tạo ra các kháng thể tương ứng nhanh chóng để cô lập và hủy diệt chúng với sự tham gia của các thực bào (Phagozyten, Micro- và Macrophagen). Nhờ đó mà bệnh nhân đã bị nhiễm bệnh, thường “Immun” với cùng một loại siêu vi trùng này. Họ sẽ không bị bệnh lần thứ hai.
Ở Cộng Hòa Liên Bang Đức đã có trường hợp một bệnh nhân 73 tuổi, vùng Baden-Würtemberg bị nhiễm Coronavirus lần đầu vào tháng 4 năm 2020 và bị tái nhiễm sau đó vào tháng 12.2020. Ông ta đã tử vong vì biến chứng sưng phổi. Đây là một trong 3 trường hợp được ghi nhận trên thế giới, làm dấy lên mối lo ngại, sau khi bị lây nhiễm các kháng thể không tồn tại bền vững lâu dài. Như thường thấy ở những bệnh truyền nhiễm với siêu vi trùng quen thuộc.
CHỦNG NGỪA VẪN LÀ PHƯƠNG THỨC NGĂN NGỪA CÁC BỆNH DỊCH HỮU HIỆU NHẤT:
Với thời gian nghiên cứu và thực nghiệm ngắn ngủi nhưng do nhu cầu cấp bách, lần lượt các dạng thuốc chủng ngừa đã được cấp tốc đưa vào tiêm chủng, bỏ qua các giai đoạn theo dõi cần thiết thông thường. Vì thiếu thời gian theo dõi sau tiêm chủng, nên các phản ứng phụ, tác dụng lâu dài, tiêm bổ túc, … vẫn chưa được biết rõ ràng và chính xác .
NGUYÊN TẮC TIÊM CHỦNG mRNA
Đến nay thế giới đã công bố 6 loại thuốc chủng đang dần được đưa vào tiêm chủng ngừa. Đáng kể nhất phải nhắc đến Gen Vaccine mRNA. Dạng tiêm chủng này nhắm vào gai Spike Protein, nhằm vô hiệu hóa khả nảng bám vào bề mặt tế bào của bệnh nhân bị nhiễm bệnh. Thuốc chủng ngừa dạng mRNA sẽ kích thích tạo ra phản ứng miễn nhiễm cả trong tế bào và trong huyết thanh (zelluläre und humorale Immunatwort)
Theo Công bố mới nhất của BioNtech và Pfizer, thuốc chủng ngừa Comirnaty ® của họ đã đạt được hiệu quả trong thử nghiệm lên đến 95 %. Mặc dù cho đến thời điểm này, trước đó hãng BioNtech chưa hề chế ra được bất kỳ một loại thuốc tiêm chủng ngừa nào.
Đây là dạng tiêm chủng dựa vào Gen mới nhất, chưa từng được điều chế và áp dụng.
Cá thể được tiêm chủng nhận được messenger RNA, một dạng thể Gen Thông tin, có cấu trúc đơn. Được tạo ra dựa vào cấu trúc Gen Corona biết được. mRNA dễ bị hủy hoại này được bảo vệ bằng lớp vỏ Lipid sẽ được nhận vào tế bào của cá thể được tiêm và mang theo thông tin này. Trong tế bào đó sẽ tạo ra cấu trúc Protein như của siêu vi trùng Corona thực thụ. Khi gặp tế bào lạ xâm nhập, hệ thống kháng thể của người được tiêm sẽ tạo ra phản ứng miễn nhiễm. Nhờ vào đó cơ thể có thể chống lại siêu vi trùng Corona.
Nguyên tắc của thuốc tiêm chủng này do nhà Sinh Hóa Học, Bà Katalin Kariko´, gốc Hungary đã từng làm việc trong Khoa Y Học thuộc University of Pennsylvania Mỹ. Năm 2005 bà đã từng công bố khảo cứu và khám phá của mình về mRNA trong hy vọng điều trị ung thư, nhưng đã không gây được sự chú ý đáng kể nào trong y giới và sinh hóa học di truyền. 2013 Bà đã được Moderna Mỹ( Giám đốc là Weismann) mời cộng táctrong lãnh vực này, nhưng bà đã từ chối hợp tác để đến Mainz,Tây Đức để đến làm việc cho hãng BioNtech (hãng được thành lập do vợ chồng Bác sĩ di dân người Thổ Nhĩ Kỳ) trong hợp tác phát triển dược phẩm chống các bệnh nan y như ung thư,….. Weismann và Kariko´ đã làm nên cuộc cách mạng y sinh học, nếu nguyên tắc tiêm chủng ngừa này đạt được hiệu quả ngừa bệnh SARS Covid 2. Vì tính cách cấp bách để ngừa Covid 2 nên những theo dõi hiệu quả, tính bền vững ngừa bệnh và phản ứng phụ chưa được công bố và hiểu biết toàn diện.
Pfizer là hãng dược phẩm nổi tiếng lâu đời của Mỹ, vào năm 1991 được biết đến nhiều nhất qua một trong những khám phá tình cờ của họ nhờ đã tìm ra dược chất Sildenafil, Ức chế PDE 5 với tên gọi Viagra®. Ban đầu Viagra® được nghiên cứu ở Sanwich, Anh Quốc với mục đích là thuốc điều trị bệnh tim và huyết áp cao. Tác dụng trong điều trị tim mạch lại không đạt được kết quả như mong muốn.Trong thời gian thử nghiệm thuốc, có nhiều cá thể tình nguyện ở lứa tuổi cao niên, mô tả triệu chứng phụ của thuốc gây ra làm cho dương vật của họ được kích thích cương cứng và họ có được khả năng hoạt động tình dục trở lại. 1998 thuốc được bán ra thị trường dược phẩm thế giới đã mang lại lợi nhuận hàng nhiều chục tỷ Mỹ Kim. Ngoài tác dụng điều trị bệnh bất lực và yếu kém sinh lý, thuốc còn dùng điều trị bệnh cao huyết áp động mạch phổi.
Giữa lúc cả thế giới đều trông đợi vào tác dụng của thuốc chủng ngừa Covid-19 trong đợt tiêm chủng đầu tiên ở Anh và Mỹ, thì một tin loan đi từ Anh Quốc đã gây nhiều lo âu về dạng đột biến của Covid 19, có cấu trúc gai spiker đã biến đổi, gây tỷ lệ lây nhiễm và tử vong cao (? )gấp nhiều lần và so với dạng ban đầu được biết từ Wuhan. Y giới đang theo dõi và ghi nhận với đầy âu lo.
Liệu đối với dạng Corona đột biến này, thuốc tiêm chủng có còn hiệu nghiệm miễn nhiễm như trong giai đoạn thử nghiệm vừa qua như trên nhóm người tình nguyện, mà người được tiêm chủng hầu hết là những người còn trẻ tuổi và không mang các bệnh nguy hiểm mãn tính.
Lợi điểm lý thuyết của thuốc chủng ngừa dựa vào Gen, có thể điều chế nhanh và thay đổi thích ứng cấu trúc Gen mRNA theo biến dạng đột biến của Coronavirus. Điều kiện lưu trữ thuốc ở nhiệt độ - 70°C thật lạnh, đã là trở ngại lớn, nên thuốc chỉ được tiêm chủng ở những trung tâm với đầy đủ những điều kiện được đặt ra, gây khó khăn cho việc thực hành tiêm phổ quát và cấp bách. Cuối tháng 2.2021 BioNtech Pfizer cho biết thuốc của họ có thể giữ ở nhiệt độ khoảng 15-20°C như của Moderna trong nhiều tuần mà không bị giảm tác dụng hiệu quả.
CÁC THUỐC TIÊM CHỦNG NGỪA DẠNG QUEN THUỘC
Vektor Impfstoffe:
● Astra Zenica và Đại Học Oxford: dùng vỏ của các loại siêu vi trùng vô hại Adenovirus ở loài khỉ Schimpansen trên đó có mang các phân tử di truyền Coronavirus. Tế bào của cơ thể được tiêm chủng sẽ phản ứng tạo ra S-Protein của Coronavirus. Đây không phải là Virus thực thụ, nhưng có vai trò kích động tạo kháng thể và T-Zellen chống lại Proteine thực thụ của Corona, khi cơ thể tiếp xúc với Coronavirus. Do trong các giai đoạn thử nghiệm có nhiều câu hỏi chưa được giải đáp thỏa đáng, nhóm người trên 65 tuổi không được tiêm thử nghiệm, nên thuốc không được cho chích ngừa rộng rãi. Khi chích thuốc thường gây các phản ứng phụ như chóng mặt, đau nhức tứ chi, nhức đầu, sốt ớn lạnh thường thấy. Do tác dụng phụ và điều kiện, thời gian thử nghiệm thiếu sót không hoàn hảo và tin tức trên báo chí bị bóp méo không chính xác nên thuốc này đã bị dân chúng nghi ngờ về tác dụng, chối bỏ. Chính phủ Đức vào hôm nay 28.02.21 đang tìm cách tiêu thụ số lượng thuốc bị ứ đọng hàng triệu liều tiêm, cho tất cả mọi người mà không phải qua thời gian chờ đợi ưu tiên, như quy định đã bị tranh cãi trong thời gian qua.
● Johnson & Johnson (Hoa Kỳ): Với Vektor là Siêu vi Trùng Adenovirus Serotyp 26. Đã được cho phép tiêm ở Trung Cộng. Thuốc đã được cấp phép xử dụng ở Mỹ. Lợi điểm: Hiệu quả cao đạt đến 86% chỉ cần tiêm 1 lần duy nhất, thuốc có thể giữ bền vững đến 3 tháng ở độ lạnh từ 2-8°C. Điều này có nghĩa thuốc có thể được chích ở điều kiện lưu trữ trong các phòng mạch. Trong giai đoạn thử nghiệm ở Ba Tây và Nam Phi thuốc cũng đạt được hiệu quả tác dụng cao đến 88%. Như thế thuốc có thể có hiệu quả ngăn ngừa với các dạng đột biến ở 2 vùng trên.
● Sputnik V của Rusland: dù được “tự đánh giá” có tác dụng hiệu quả tương đối cao, nhưng do điều kiện thử nghiệm không rõ ràng, không đạt được tiêu chuẩn Châu Âu, và không khách quan nên gây hoài nghi về hiệu quả đã được công bố. Vektore ở đây là Adenovirus 26 và 5.
*
Trong quá khứ, lịch sử đã ghi nhận những cơn dại dịch đã cướp đi sinh mạng hằng triệu triệu người. Y học sơ khai vào thời đó cũng từng đứng trước những bế tắc, như chúng ta hiện nay.
Nhưng cũng có những phép mầu, với niềm tin dù ở Tôn Giáo nào, cộng với những khảo cứu không ngừng nghỉ trong y-dược-học, hy vọng thiên nhiên đã và cũng sẽ ưu ái cho loài người còn có cơ hội sống còn, để tồn tại.
Dù muốn dù không chúng ta cũng phải chấp nhận Coronavirus là “sinh vật thể” đã hiện hữu và cũng có thể sẽ cùng chúng ta “đồng hành, cạnh tranh nhau để sống như những sinh vật khác trong thế giới hạn hẹp, đầy tục lụy này” lâu dài hay ngắn ngủi, tùy vào phước duyên.
Dịch đến rồi sẽ đi. Hy vọng là như thế.
(Minden, Hamburg, BS Trương Ngọc Thanh & Dược Sĩ Trương, Thị Mỹ Hà 26.01.21, KHSG 012021, Cập nhật hóa 28. 02. 2021)
. VTT Trương Ngọc-Thanh (67-74))